Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ thiên tài cách mạng Việt Nam, danh nhân văn hóa thế giới đã nói một cách ngắn gọn “Thế giới tiến bộ không ngừng, ai không học là lùi”. “Ai không học là lùi”, bởi cuộc sống luôn luôn chuyển động, xã hội luôn luôn tiến về phía trước, mỗi con người, mỗi tổ chức, mỗi dân tộc không luôn học hỏi, tiếp thu để đổi mới sáng tạo thì sẽ trở thành lạc hậu, thụt lùi.
Tư tưởng đó càng quan trọng trong thời đại ngày nay, thời đại của cách mạng công nghệ 4.0, thời của kinh tế tri thức, thời mà mỗi phút, mỗi giây là hàng vạn tri thức khoa học được con người phát minh, sáng chế góp phần phục vụ cuộc sống con người ngày một tiện ích. Bởi vậy, sự học không chỉ dành cho tuổi thơ, tuổi trẻ mà ai ai cũng phải học, tuổi nào cũng phải học; các bé mầm non thì học ăn, học nói, học lễ phép; học sinh tiểu học thì học yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, yêu lao động, yêu lao động, biết quý trọng của công; học sinh trung học thì học những tri thức phổ thông, rèn lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống; với sinh viên thì học lý luận gắn với thực hành, lý luận, khoa học tiến tiến của nước bạn gắn với thực tiễn nước nhà; người lớn thì học những gì gắn với trình độ, vị trí việc làm và nhu cầu từng người. Việc học tập là thường xuyên, suốt đời, là chiếc cầu nối để đưa con người đến với bến bờ tri thức, giàu hiểu biết và năng lực góp phần xây dựng một đất nước hùng mạnh và phát triển bền vững.
Không chỉ vậy, Người còn hướng dẫn chúng ta cách học tập suốt đời, thể hiện ở việc “lấy tự học làm cốt” và học mọi lúc mọi nơi, Người chỉ rõ “Học ở trường, học ở sách vở, học lẫn nhau và học ở nhân dân”. Mỗi người phải quan tâm đến phương pháp học, tự học; học ở thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp, mọi người xung quanh và cuộc sống cũng chính là một trường học thực tế sinh động, là nơi để thực hành những điều đã học; môi trường lao động, làm việc cũng chính là quá trình tự học tập, tích lũy, bổ sung kinh nghiệm.
Tư tưởng đó của Hồ Chí Minh về học tập suốt đời là di sản vô giá, tạo động cơ thôi thúc mọi người tinh thần ham học và học suốt đời. Trong nền kinh tế tri thức và hội nhập toàn cầu hiện nay, tư tưởng học tập suốt đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh càng trở nên đúng đắn và gắn liền với giá trị thời đại.
Nhận thức sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh cùng với truyền thống hiếu học ngàn năm, Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành TW khóa VIII nêu rõ, cần phát huy mạnh mẽ tinh thần tự học, đảm bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu cho mọi người và đặt ra một yêu cầu “Phát triển mạnh phong trào tự học, tự đào tạo thường xuyên và rộng khắp trong toàn dân nhất là trong thanh niên”. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị Trung ương 8, khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó có đề cao nhiệm vụ “Hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập”. Đặc biệt, khẳng định rõ trong Luật Giáo dục số 43/2019/QH14 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 14/6/2019, “Hệ thống giáo dục quốc dân là hệ thống giáo dục mở, liên thông gồm giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên”. Điều đó cho thấy vai trò, vị thế và nhiệm vụ to lớn của hệ thống giáo dục trong việc xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời.
Để xây dựng một XHHT thiết thực, hiệu quả, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 89/QĐ-TTg ngày 09/01/2013 phê duyệt Đề án “Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2012-2020”, ngành Giáo dục Phú Thọ chủ trì, phối hợp với Hội Khuyến học và các Sở, ngành liên quan, tham mưu UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 4044/KH-UBND ngày 04/10/2013 triển khai thực hiện Đề án “Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2012-2020” của tỉnh và triển khai nhiều nội dung, đề án thành phần một cách thiết thực, hiệu quả.
Toàn tỉnh có hơn 900 đơn vị trường học, cơ sở giáo dục và trên 25.000 cán bộ, công chức, viên chức và lao động; 277 trung tâm học tập cộng đồng (TTHTCĐ) các xã, phường, thị trấn. Hệ thống mạng lưới các trường học, các trung tâm và đội ngũ sẵn sàng đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh, sinh viên và nhu cầu học tập thường xuyên, suốt đời của mọi tầng lớp nhân dân trong tỉnh ở mọi nơi, mọi lúc, mọi loại hình chính quy, phi chính quy, học tập trung, học trực tuyến, học qua mạng,…. Góp phần giáo dục tỉnh nhà vững bước phát triển trên cả 3 phương diện: quy mô, chất lượng và hiệu quả. Chất lượng giáo dục mũi nhọn và giáo dục toàn diện ở các cấp học, bậc học có nhiều chuyển biến tích cực, đạt kết quả cao; tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THPT 2019 là 97,58%; 01 thí sinh đạt thủ khoa khối B; năm học 2018-2019, có 01 học sinh đoạt Huy chương đồng Olympic quốc tế môn Sinh học; kỷ cương, nền nếp trong các nhà trường được giữ vững; chú trọng giáo dục đạo đức lối sống, kỹ năng sống cho học sinh; chất lượng đào tạo nguồn nhân lực được nâng lên, học sinh, sinh viên ra trường đáp ứng được yêu cầu thị trường lao động.
Bên cạnh đó, một trong những thiết chế giáo dục, đáp ứng nhu cầu học tập tiếp tục đó là các TTHTCĐ, các trung tâm này chính là môi trường quan trọng, thiết thực cho học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập. TTHTCĐ thực hiện đa dạng hóa các loại hình hoạt động, nội dung học tập phong phú: phòng chống bệnh cho gia súc, gia cầm; cấy lúa thâm canh theo phương thức 3 tăng, 3 giảm; kỹ thuật chăm sóc chè, bưởi, đào; kỹ thuật trồng rau an toàn,.... Nhiều TTHTCĐ hoạt động rất hiệu quả như TTHTCĐ xã Minh Tiến – Đoan Hùng, TTHTCĐ Trường Thịnh, Phú Hộ, Thanh Minh – TX Phú Thọ,.... Trong năm học 2018-2019 toàn tỉnh đã huy động số lượt người tham gia học tập tại các trung tâm HTCĐ là 537.955 lượt người (tăng so với năm học trước 5.194 lượt người). Kết quả xếp loại: Loại Xuất sắc có 78 trung tâm, chiếm 28,16%; Loại Khá có 187 trung tâm, chiếm 67,51%; Loại Trung bình có 12 trung tâm, chiếm 4,33%. Không có loại yếu.
Một số nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các TTHTCĐ trong thời gian tới
1. Tăng cường nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và nhân dân về vai trò của TTHTCĐ. Cấp ủy đảng, chính quyền địa phương và Ban Giám đốc TTHTCĐ cần tiếp tục quán triệt các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng và Nhà nước về xây dựng xã hội học tập, xây dựng và phát triển TTHTCĐ để cán bộ và nhân dân nhận thức một cách đầy đủ, sâu sắc về vai trò, vị trí của Trung tâm học tập cộng đồng.
2. Phối hợp chặt chẽ với Hội Khuyến học tỉnh để thực hiện tốt công tác tuyên truyền, vận động hội viên thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển giáo dục; khơi dậy và phát huy tinh thần tự học, truyền thống hiếu học của gia đình, dòng họ, cộng đồng,...nhằm nâng cao nhận thức của người dân.
3. Nâng cao năng lực lãnh đạo của Ban Giám đốc TTHTCĐ. Xây dựng kế hoạch hoạt động của TTHTCĐ trên cơ sở tính đến nhu cầu, điều kiện, khả năng của người học, điều kiện kinh tế địa phương; Để xây dựng kế hoạch hoạt động của TTHTCĐ có hiệu quả nhất. Tổ chức các hoạt động học tập: Lựa chọn nội dung dạy học phù hợp với từng đối tượng người học, phát huy tính tích cực, độc lập của người học, sử dụng các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học thích hợp, chọn địa điểm và thời gian học tập hợp lý, tạo môi trường thuận lợi cho người học…, lập sổ sách theo dõi học tập, danh sách học viên từng lớp, tổ chức đánh giá kết quả sau mỗi buổi học, nêu vấn đề để học viên tự đánh giá…
4. Tăng cường công tác phối hợp: Ban giám đốc Trung tâm học tập cộng đồng thường xuyên liên hệ, kết hợp với các cơ sở giáo dục đóng trên địa bàn để điều tra nhu cầu lao động, nhu cầu đào tạo lao động để đáp ứng nhu cầu lao động, hoặc kết hợp với các cơ sở dạy nghề trực tiếp cho người lao động tại các cơ sở sản xuất. Thời gian hoạt động, chương trình, tài liệu cần mềm dẻo, linh hoạt phụ thuộc vào nhu cầu của người dân tại địa phương và khả năng đáp ứng được của các TTHTCĐ.
5. Tiếp tục thực hiện mô hình TTHTCĐ gắn với thư viện xã. Mô hình TTHTCĐ gắn với Thư viện xã nhằm phát huy hiệu quả việc khai thác thông tin, tài liệu ứng dụng khoa học vào hoạt động sản xuất của Ban giám đốc Trung tâm học tập cộng đồng phải làm tốt công tác tham mưu với Ủy ban nhân dân xã có kế hoạch nâng cấp thư viện, xây dựng tủ sách. Trên cơ sở thống kê điều tra nhu cầu học tập của nhân dân, Trung tâm học tập cộng đồng phối hợp Thư viện xã có kế hoạch chuẩn bị, bổ sung tài liệu học tập. Thực hiện việc kết nối mạng internet và khai thác các tài nguyên trên mạng tại Thư viện xã. Mở lớp hướng dẫn truy cập mạng internet và phân công người quản lý máy tính kết nối mạng tại Thư viện. Phát động phong trào tặng sách, quyên góp sách rộng rãi trong các ngành, đoàn thể, các tổ chức, cá nhân để đa dạng hóa các tài liệu trong thư viện, đáp ứng nhu cầu đọc sách trong nhân dân. Phát triển mạng lưới tủ sách thư viện cho các khu dân cư xã, phường nhằm mục đích đưa sách báo, tài liệu tham khảo về gần dân để phục vụ nhu cầu học tập, giải trí, tìm hiểu ứng ứng khoa học - kỹ thuật vào lao động sản xuất của nhân dân.
Trong những năm qua, ngành Giáo dục luôn nhận được sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát của các cấp ủy Đảng, chính quyền từ tỉnh đến cơ sở; Hội Khuyến học Việt Nam, của Bộ GD&ĐT, sự phối hợp chặt chẽ của các sở, ban, ngành, các tổ chức chính trị - xã hội, đặc biệt là Hội Khuyến học tỉnh và cùng với sự nỗ lực cố gắng không ngừng của đội ngũ cán bộ công chức, viên chức, học sinh, sinh viên trong ngành đã xây dựng được phong trào học tập suốt đời, góp phần ghi danh Giáo dục Đất Tổ vào nhóm các tỉnh có phong trào giáo dục tốt nhất của cả nước.
Hy vọng, trong thời gian tới, giáo dục Đất Tổ tiếp tục duy trì và phát huy những thành quả tiêu biểu, đồng thời tiếp tục đưa các TTHTCĐ trở thành điểm đến thường xuyên của mọi người dân, trở thành cơ sở học tập suốt đời của mọi người dân, xây dựng xã hội học tập và thực hiện mong muốn của Bác để “Ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”.
ThS. Đỗ Thanh - Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ