Kính thưa.......
Phú Thọ nhất trí với chủ đề và nội dung cuộc hội thảo “Trường Đại học với việc xây dựng và triển khai mô hình Công dân học tập tiếp cận Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”.
Đề dẫn hội thảo xác định vai trò quyết định của các trường đại học trong việc xây dựng, hoàn thiện tiêu chí mô hình công dân học tập tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Như vậy! Những vấn đề liên quan đến cơ sở lý luận, thực tiễn tại cuộc hội thảo đã được các học giả, chuyên gia nghiên cứu sâu sắc, luận giải đầy tính khoa học và thuyết phục.
Phú Thọ xin trao đổi một số vấn đề trong quá trình triển khai thí điểm xây dựng, công nhận tiêu chí mô hình công dân học tập ở Phú Thọ 2 năm qua.
Trước hết về nhận thức chúng tôi đồng tình cao với quan điểm của Ban Tổ chức hội thảo: muốn có được các mô hình gia đình, dòng họ, cộng đồng, cơ quan, đơn vị học tập phải có được mô hình công dân học tập – chủ thể, hạt nhân, nòng cốt trong xã hội học tập. Xây dựng, phát triển mô hình công dân học tập là trách nhiệm của cả cộng đồng, cơ quan, đơn vị, dòng họ và mọi gia đình. Đó là sự logic trong tư duy và trong mối quan hệ biện chứng giữa công dân với cộng đồng; và ngược lại: chỉ khi có mô hình gia đình học tập, dòng họ học tập, cơ quan – đơn vị, cộng đồng học tập mới là điều kiện, môi trường tốt nhất để xây dựng mô hình công dân học tập, học tập thường xuyên, suốt đời.
1. Thuận lợi, khó khăn trong quá trình triển khai, thí điểm:
Được UBND tỉnh giao nghiên cứu chuyên đề “xây dựng mô hình, tiêu chí công dân học tập tỉnh Phú Thọ” bên cạnh những thuận lợi căn bản (sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền, vị thế và sức lan tỏa mạnh mẽ của khuyến học, khuyến tài trong đời sống xã hội, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị chăm lo cho giáo dục, vì giáo dục.....). Phú Thọ là một tỉnh miền núi kinh tế, xã hội, điều kiện dân trí, dân sinh còn gặp nhiều khó khăn, việc xây dựng bộ tiêu chí mô hình công dân học tập trong khi chưa có bộ khung của Trung ương Hội, chưa có mô hình, mẫu hình cụ thể của các tỉnh, cả nước, nhận thức của một bộ phận cấp ủy, chính quyền, người dân về công tác khuyến học chưa đầy đủ..... cũng là một trong những khó khăn không nhỏ....
2. Xây dựng bộ tiêu chí “Mô hình công dân học tập ở Phú Thọ” và kết quả triển khai thí điểm:
Hội Khuyến học đã phối hợp chặt chẽ với Sở Giáo dục và Đào tạo, các cơ quan có liên quan, được sự tư vấn, giúp đỡ của GS.TS Phạm Tất Dong. Hội đã nghiên cứu kỹ mô hình công dân học tập các nước trong khu vực, căn cứ vào điều kiện thực tế ở địa phương (kinh tế - xã hội, truyền thống hiếu học, đặc trưng văn hóa, phong tục tập quán, dân trí....). Qua các cuộc hội thảo, tọa đàm, trưng cầu ý kiến, phát phiếu điều tra. Khảo sát tới các đối tượng, thành phần kinh tế..... Khái niệm mô hình công dân học tập ở Phú Thọ đã được hình thành và thể hiện ở mối quan hệ của công dân với việc học tập của bản thân, với công việc - nghề nghiệp, với gia đình, dòng họ, với cơ quan – đơn vị công tác, nơi cư trú, với cộng đồng xã hội và với môi trường sinh sống, làm việc, học tập….. “Công dân học tập” phải có ý thức học tập thường xuyên, lấy “Tự học làm cốt”, học tập suốt đời dưới nhiều hình thức như: học ở trường lớp; học qua sách báo, học trong cộng đồng (học lẫn nhau) qua các phương tiện thông tin đại chúng, truyền hình, mạng xã hội (chính thống); thông qua các hoạt động tập thể, hội thảo, chuyên đề, các lớp bồi dưỡng – cập nhật kiến thức; thông qua hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, câu lạc bộ quần chúng…“Công dân học tập tỉnh Phú Thọ” đòi hỏi phải có những phẩm chất, năng lực, nguyên tắc tôn trọng và thực hành các chuẩn mực xã hội, như: lòng yêu nước, yêu thương con người, yêu thương, chăm sóc người thân trong gia đình, dòng họ; có lối sống lành mạnh, trách nhiệm với cộng đồng, có ý thức tuân thủ pháp luật, gương mẫu thực hiện nghĩa vụ công dân; là người lao động, có nghề, biết sử dụng tin học, ngoại ngữ, giao tiếp với đồng bào các dân tộc bằng tiếng bản địa; có năng lực tư duy và làm việc sáng tạo, tinh thần đoàn kết, hợp tác và chia sẻ; có ý thức tham gia các phong trào thi đua yêu nước, tôn trọng cộng đồng và thực hiện trách nhiệm với cộng đồng (bình đẳng giới, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, ý thức bảo vệ của công, bảo vệ môi trường….).
Hội đã đề xuất và được UBND tỉnh chấp nhận triển khai thí điểm, xây dựng, công nhận mô hình công dân học tập tại một số cơ quan, đơn vị, trường học, doanh nghiệp với Bộ tiêu chí cụ thể được xác định gồm 10 nội dung và các chỉ số đánh giá cụ thể (phần đính kèm).
Hội đã chọn Thành phố Việt Trì và Đảng ủy Khối các Cơ quan tỉnh, Công an tỉnh, Đảng ủy Khối Doanh nghiệp để chỉ đạo thí điểm xây dựng mô hình Công dân học tập và mỗi huyện, thành, thị, đơn vị trực thuộc chọn từ 2-3 điểm (các cơ quan, đơn vị, trường học, lực lượng vũ trang).
Khắc phục những khó khăn về nhận thức, về tính tiên phong đi đầu xây dựng mô hình (mày mò, tuyên truyền, vận động...) tận dụng tối đa những thuận lợi về chủ trương, chính sách của Đảng, nhà nước đối với công tác khuyến học; về sự đồng thuận từ các cấp chính quyền và nhân dân, đặc biệt là từ các đối tượng tham gia thí điểm, kế hoạch thí điểm xây dựng mô hình Công dân học tập tỉnh Phú Thọ (từ hội nghị tập huấn, hướng dẫn cụ thể bước đi, cách làm, hồ sơ đăng ký, kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm), gắn với các tiêu chí thi đua của Đảng, chính quyền, MTTQ, các đoàn thể.... bước đầu đã thu được những kết quả tại các đơn vị do tỉnh chọn thí điểm đã có có 09 đơn vị với 2529 cán bộ chiến sỹ, công chức, viên chức, người lao động đăng ký trở thành công dân học tập. Kết quả cụ thể: Thành phố Việt Trì có 02 đơn vị: Cơ quan dân Đảng và Cơ quan chính quyền Thành phố; Đảng ủy Khối các Cơ quan tỉnh có 03 đơn vị thí điểm: Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Y tế và Cục thuế tỉnh với người đăng ký thí điểm; Công an tỉnh và các đơn vị trực thuộc; Đảng ủy Khối Doanh nghiệp đều đạt 100% (từ 90 điểm trở lên).
Các huyện, thị, đơn vị trực thuộc trong tỉnh cũng đã xây dựng kế hoạch, tổ chức tập huấn, chỉ đạo thí điểm ở 31 cơ quan, đơn vị với 3.501 người tham gia đăng ký. Riêng Việt Trì, theo kế hoạch của Hội Khuyến học thành phố, ngoài 02 đơn vị chỉ đạo điểm của tỉnh đã có 45 cơ quan, đơn vị (các trường đại học Hùng Vương, ĐH Công nghiệp Việt Trì, Cao đẳng Y,....) với 1.474 người tham gia thí điểm. Như vậy, đã có 80 đơn vị và tổng số người đạt tiêu chí Công dân học tập đạt tỷ lệ 100% (25% đạt công dân học tập tiêu biểu – từ 90 điểm trở lên).
3. Kinh nghiệm bước đầu về xây dựng, công nhận tiêu chí mô hình công dân học tập và một số đề xuất
- Phải tuyên truyền sâu rộng, nâng cao nhận thức của cấp ủy, chính quyền, hệ thống chính trị, lấy cán bộ, đảng viên làm nòng cốt đi đầu trong phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, học tập thường xuyên, học tập suốt đời theo tấm gương tự học của Bác Hồ (đã tham khảo những chỉ số đánh giá gắn với các tiêu chuẩn xây dựng đảng, chính quyền....trong sạch, vững mạnh, đảng viên xuất sắc.....).
- Làm tốt công tác tham mưu với các cơ quan quản lý nhà nước, phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành, MTTQ, các đoàn thể gắn việc công nhận mô hình công dân học tập, các mô hình học tập với công nhận các danh hiệu thi đua.
- Tăng cường công tác kiểm tra, điều chỉnh tiêu chí phù hợp với từng đối tượng, vùng miền có các điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, dân trí, dân sinh khác nhau....
- Hoạt động của các trung tâm học tập cộng đồng phải được cải tiến, đổi mới cả về nội dung và hình thức, phải được đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị để tạo điều kiện, cơ hội học tập thường xuyên, học suốt đời cho mọi công dân.....
Phú Thọ tâm đắc với ý kiến của GS.TS Nguyễn Thị Doan – Chủ tịch HKH Việt Nam đã phát biểu: “Để đạt được 4 nhóm năng lực của “Công dân học tập” thời 4.0 thì còn khó khăn vô cùng, không phải chỉ Bộ GD&ĐT làm được mà phải có sự chuyển biến của cả xã hội về đổi mới tư duy giáo dục”.... và cơ bản đồng tình với dự thảo (gồm 3 tiêu chí và 10 chỉ số đánh giá kỹ năng, năng lực của mô hình công dân học tập – có một số ý kiến tham gia cụ thể đính kèm). Hội thảo lần này nhằm làm rõ vai trò trách nhiệm của các trường đại học – yếu tố quyết định để xây dựng mô hình công dân học tập trong thời kỳ cách mạng công nghệ số thì những giải pháp của các trường đại học nói chung, từng ngành nghề đào tạo trong mỗi trường nói riêng phải được đổi mới một cách căn bản, toàn diện, vấn đề “Học – Hỏi – Hiểu – Hành...” gắn với trang bị phương pháp luận, tư duy lôgic cho sinh viên không chỉ là thời gian ngồi trên ghế nhà trường mà phải gắn với tự học, học suốt đời, học để đáp ứng nhu cầu phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Thiết nghĩ các trường đại học không chỉ trang bị tri thức, kỹ năng, phẩm chất chính trị rèn luyện đạo đức, năng lực tư duy..... Như lời GS Dong: “Các trường đại học dạy cho sinh viên năng lực tư duy độc lập và tư duy phản biện, dạy sinh viên kỹ năng sống để không chỉ là người có ích trong học tập mà còn trong công tác, trong cuộc sống” việc học tập chính quy của sinh viên tại các trường đại học mới chỉ là giai đoạn ban đầu của mỗi công dân, vậy vấn đề đặt ra là các trường đại học phải khẳng định đuợc vai trò quyết định của mình trong hình thành, xây dựng mô hình công dân học tập tiếp cận công nghệ 4.0 (những vấn đề liên doanh, liên kết, chuyển giao công nghệ trong các hoạt động học tập không chính quy, phi chính quy dưới nhiều hình thức khác nhau trong trường đời của mỗi người - đây là vấn đề quyết định). Đại thi hào Maksim Gorky đã nói “Cuộc sống là trường đại học vĩ đại của tôi”, từ Anhxtanh với “Thuyết tương đối”, Edison với phát minh điện, xe lửa, tỉ phú Bill Gates........đều lấy tự học – Đại Học Trường Đời để trở thành những công dân ưu tú toàn cầu.....
Một số đề xuất:
1. Ban Tổ chức hội thảo cần khẩn trương hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành Bộ tiêu chí khung về mô hình công dân học tập (kèm theo thang bảng điểm cụ thể), trên cơ sở đó cho phép các địa phương, các ngành áp dụng phù hợp với điều kiện thực tế của đơn vị, ngành mình.
2. Có thể trước mắt ban hành bộ tiêu chí (làm thí điểm) mô hình công dân học tập trong cán bộ đảng viên, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang, sau đó hoàn thiện dần để áp dụng với các đối tượng, thành phần kinh tế khác.
3. Bộ tiêu chí phải phù hợp với các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, các mô hình văn hóa, các tiêu chí công nhận công chức, viên chức kiểu mẫu, chi đảng bộ, chính quyền trong sạch, vững mạnh, đảng viên xuất sắc....
4. Tăng cường vai trò lãnh đạo, quản lý của các cấp ủy đảng, chính quyền, có sự phối hợp chặt chẽ từ các Bộ, Ban, Ngành Trung ương trong tổ chức thực hiện. Lấy một số đơn vị Trung ương, trường đại học chỉ đạo điểm, rút kinh nghiệm để nhân diện rộng
5. Các trường đại học, giáo viên nhà trường phải đạt đơn vị, công dân học tập tiêu biểu, phải “đi tắt đón đầu” không chỉ trong lĩnh vực khoa học – công nghệ mà các nhà trường cần chủ động trong phối hợp chỉ đạo xây dựng, triển khai mô hình công dân học tập thường xuyên, học tập suốt đời đủ điều kiện để tiếp cận cách mạng công nghiệp 4.0.
Kết luận 49/KL-TW của Ban Bí thư về “Tiếp tục thực hiện Chỉ thị 11 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập”, Chính phủ đã ban hành Quyết định 489/QĐ-TTg về kế hoạch thực hiện Kết luận 49 của Ban Bí thư...., chưa khi nào phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập lại có sự lan tỏa mạnh mẽ, góp phần quan trọng vào nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo như bây giờ. Chúng tôi rất tin tưởng vào trí tuệ, sự tâm huyết của Ban Tổ chức (GS.TS Nguyễn Thị Doan, GS.TS Phạm Tất Dong,.... Lãnh đạo Bộ GD&ĐT....) và sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Chính phủ nhất định mô hình công dân học tập Việt Nam hướng đến mô hình công dân toàn cầu trong thời kỳ hội nhập và đổi mới sẽ được hình thành...
Xin kính chúc sức khỏe các quý vị, chúc hội thảo thành công.
Xin trân trọng cảm ơn!
Nguyễn Thị Kim Hải - Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh Phú Thọ