Nhân tổng kết 20 năm khuyến học (1995 – 2015), dòng họ được Hội Khuyến học tỉnh khen thưởng
Từ xưa, dòng họ Lê – Nguyễn đã có truyền thống hiếu học và luôn quan tâm đến sự học. Theo ghi chép, xưa kia dòng họ đã có ruộng chung được gọi là học điền – số hoa lợi thu được từ việc nuôi trồng trên học điền đem giúp cho những người đi học nhằm khuyến khích sự học. Các thế hệ đời thứ 4, thứ 5 của dòng họ có nhiều người là các thầy đồ dạy chữ nho, hiểu nhiều, biết rộng; cho tới các thế hệ sau này vẫn luôn tiếp nối truyền thống đó để nỗ lực học tập và đạt được thành tích tốt, có vị trí cao trong xã hội. Dòng họ cũng lập Bảng vàng ghi danh và ghi vào Tộc phả những người có học vị cao, có công với sự học để truyền lại cho thế hệ mai sau noi theo.
Trong Tộc ước của dòng họ Lê – Nguyễn có quy định: “Mọi nhà phải nuôi con học hết THPT; sau đó người có điều kiện (nuôi được, học được) thì học tiếp Cử nhân, Thạc sỹ, Tiến sỹ, nếu không thì học nghề để giải quyết việc làm. Phấn đấu không để con em trong họ thất học, thất nghiệp”. Được sự định hướng của Hội khuyến học các cấp, mỗi người trong dòng họ đều nhận thức sâu sắc muốn thoát nghèo tận gốc phải lấy sự học làm đầu, tức là lấy tri thức, sự hiểu biết để thay đổi cách sống, cách làm việc qua đó thay đổi cả cuộc đời. Nhờ có sự đồng lòng của cả họ từ trên xuống dưới, cùng với quyết tâm duy trì, gìn giữ truyền thống tốt đẹp lâu đời mà tính đến hiện tại toàn họ có 2 tiến sĩ, 2 thạc sĩ, 82 cử nhân, 4 sinh viên đang học đại học; đại đa số những người trong họ đều có việc làm với thu nhập ổn định, kinh tế phát triển, đời sống khá giả.
Dòng họ Lê – Nguyễn là một trong những “dòng họ học tập” tiêu biểu trên địa bàn xã Xuân Lộc nói riêng và huyện Thanh Thủy nói chung. Không những thế, đây còn là dòng họ đi đầu trong việc xác định đúng đắn hướng đi, cách thức đáp ứng với những yêu cầu hội nhập trong thời đại mới bằng việc học và khuyến học. Theo ông Nguyễn Xuân Sậu, Trưởng Hội đồng Gia tộc dòng họ Lê – Nguyễn chia sẻ thì để đạt được sự nhất trí, đồng lòng, ủng hộ cao trong toàn thể dòng họ đối với sự nghiệp khuyến học, khuyến tài cho con, em trong họ thì điều quan trọng nhất là tuyên truyền cho mọi thành viên trong họ hiểu rõ được ý nghĩa thực sự của việc học. Ông Sậu cho biết: Trong dòng họ, các thế hệ tiếp nối luôn được các thế hệ đi trước răn dạy rằng “học là để biết, để đối nhân xử thế, để làm người và làm việc”; tức là học trước hết là để rèn luyện nhân cách rồi sau mới là để nâng cao trí tuệ. Thêm vào đó, học quan trọng nhất là học thực chất, kể cả là học kiến thức hay là học nghề; vậy nên cần phải khắc phục suy nghĩ tư tưởng cho rằng học cốt để vào đại học mà học là để đáp ứng nhu cầu của cuộc sống. Các gia đình trong dòng họ đều tự giác nghiên cứu và đăng ký xây dựng mô hình học tập. Hiện tại có trên 80% các gia đình đã được UBND xã công nhận đạt danh hiệu “ gia đình học tập” trong đó có nhiều gia đình đạt xuất sắc.
Để khích lệ, động viên các trường hợp con em trong họ có thành tích xuất sắc trong học tập, hàng năm dòng họ Lê – Nguyễn lấy ngày 13/6 âm lịch – ngày giỗ Tổ họ làm ngày “hội khuyến học” để tổng kết năm học, tuyên dương và trao thưởng cho học sinh đạt thành tích trong học tập để các em có thêm động lực tiếp tục cố gắng phấn đấu hơn nữa. Đồng thời, dòng họ coi trọng việc xây dựng quỹ khuyến học, mỗi năm huy động được từ 7 – 8 triệu đồng từ các gia đình đóng góp, ủng hộ để chi cho khen thưởng, hỗ trợ học phí cho các gia đình gặp khó khăn về kinh tế và tổ chức cho học sinh thăm các điểm di tích lịch sử…
Nhờ phát huy truyền thống hiếu học lâu đời cùng với thực hiện sự chỉ đạo, hướng của cấp ủy, chính quyền, Hội khuyến học các cấp mà phong trào học tập tại dòng họ Lê – Nguyễn được duy trì và phát triển ngày càng mạnh mẽ. Nhiều gia đình trong dòng họ đã và đang phấn đấu, duy trì danh hiệu “Gia đình học tập”. Từ sâu trong tiềm thức của những người con dân trong dòng họ, việc học đã trở thành một lệ ước dòng tộc thiêng liêng mà mỗi người đều phải cố gắng phấn đấu để thay đổi cuộc sống vốn xuất phát thuần nông khổ cực.
Điều đáng nói là truyền thống hiếu học của dòng họ Lê – Nguyễn qua bao đời không những không mai một mà còn được tiếp nối và phát triển với những hướng đi hết sức phù hợp với những đổi thay của xã hội hiện đại. Với sự chung sức chung lòng nhằm phát triển sự học, chắc chắn trong một tương lai không xa, những thế hệ tương lai của dòng họ Lê – Nguyễn – những thế hệ được “ươm trồng” bằng những ước mơ, kỳ vọng và cả bằng những quyết tâm sắt đá sẽ có thể chắp đôi cánh bay thật cao và thật xa.
Nguyễn Thị Trà My