Đến thăm dòng họ Phạm - Nhữ trong những ngày tháng sáu, chúng tôi được ông Phạm Hồng Thôn - Chủ tịch hội đồng gia tộc họ Phạm - Nhữ, Thị xã Phú Thọ chia sẻ nhiều điều thú vị. Một trong những điều làm chúng tôi ấn tượng là cách giữ gìn nét truyền thống của dòng họ. Đây cũng là “chìa khóa” để xây dựng dòng họ học tập của họ Phạm - Nhữ. Dòng họ Phạm - Nhữ làng Phú Thọ, thị xã Phú Thọ là một dòng họ được đánh giá là dòng họ có nguồn gốc định cư ở Thị xã Phú Thọ lâu nhất. Đến nay là 355 năm được giữ gìn, củng cố, phát triển bền vững. Đức Thủy Tổ là Phạm - Nhữ - Du, tự là Phúc Khánh là người làng Việt cổ Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, tỉnh Hà Đông cũ, nay thuộc thành phố Hà Nội. Người thuộc dòng họ Khoa Bảng. Họ có nhiều cụ tiền bối thi đỗ đại khoa ra làm quan dưới triều nhà Lê. Như các tiến sĩ: Phạm Lâm Đính, Phạm Gia Ninh, Phạm Văn Tranh. Tên tuổi các tiến sĩ được khắc trong bia đá ở Văn miếu Quốc tử giám Hà Nội. Đức Thủy Tổ là một nhà nho, mở trường dạy học tại xóm Lang Cang, tức xứ Gò Mua bây giờ thuộc phường Trường Thịnh, Thị xã Phú Thọ. Trải qua bao thăng trầm cả họ vẫn đoàn kết, phát huy truyền thống quý báu của tổ tiên.
Đến nay, cả họ có 6 chi, 1.279 khẩu, 21 cành, 94 nhánh, 232 hộ phát triển đến đời thứ 17. Dòng họ có 1 người là giáo sư, 88 người là tiến sĩ; 13 người là thạc sĩ, 176 người tốt nghiệp đại học…
Mỗi năm, cứ vào ngày giỗ của dòng họ là con cháu tập trung về dự đông đủ. Trong lễ giỗ, họ cùng đọc lại gia phả của dòng họ và báo cáo tình hình kinh tế, đời sống của các gia đình trong dòng họ. Đây không chỉ là dịp mọi người gắn kết, quây quần bên nhau mà còn là dịp để người lớn khuyên bảo người nhỏ, để dòng họ Phạm - Nhữ ngày càng phát triển. Cháu con của dòng họ Phạm - Nhữ ai cũng khắc ghi những vần thơ mộc mạc: “Nhớ tổ tiên anh linh phù hộ/ Dìu cháu con tiến bộ trưởng thành/ Tinh thần tổ tiên sáng luôn trong con cháu/ Nền mới vững để hương khói ngàn thu” Ông Phạm Hồng Thôn - Chủ tịch hội đồng Phạm - Nhữ Thị xã Phú Thọ cho biết: “Để khuyến khích con, cháu nỗ lực học tập thành tài, Ban khuyến học dòng họ đã xây dựng quy chế hoạt động, trong đó quy định rõ trách nhiệm cho mọi gia đình, mọi cá nhân trong dòng họ phải luôn nâng cao ý thức tự giác trong việc tu dưỡng, rèn luyện, học tập, giáo dục con cháu giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của cha ông, trau dồi hiểu biết, kỹ năng lao động, nâng cao chất lượng cuộc sống”. Thực hiện Quyết định 281 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh phong trào
học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ và cộng đồng, Ban khuyến học dòng họ Phạm - Nhữ đã tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho các gia đình theo tinh thần xây dựng gia đình học tập là nền tảng để xây dựng dòng họ học tập. Để đạt tiêu chí “Dòng họ học tập”, Ban khuyến học dòng họ quan tâm đến việc học của con, cháu. Hình thức học tập của người lớn được khuyến khích tự học, tự nghiên cứu là chính, đảm bảo phục vụ tốt nhất cho công việc, nhiệm vụ của mình, đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội. Bình quân mỗi năm dòng họ có 7 cháu đạt giải học sinh giỏi từ cấp huyện, thị trở lên.Nhằm tạo điều kiện cho các con, cháu và người lớn học tập, 100% các gia đình trong dòng họ đều có góc học tập, với đầy đủ sách vở, dụng cụ học tập, phương tiện đi học, chăm lo sức khỏe, an toàn giao thông khi con, em đi học. Để có nguồn quỹ khuyến học hàng năm trao thưởng, động viên con, cháu trong dòng họ thi đua học tập tốt, dòng họ Phạm - Nhữ huy động quỹ khuyến học bằng 2 nguồn, do các gia đình trong họ đóng góp và con, cháu trong họ ủng hộ, tài trợ. Nhờ có sự chăm lo thường xuyên của cả dòng họ, phong trào học tập ở dòng họ Phạm - Nhữ phát triển. Việc học hành của con, cháu đến nơi đến chốn, không có học sinh bỏ học, không có học sinh lưu ban, không có học sinh yếu kém về đạo đức, vi phạm lối sống.
Yếu tố nền tảng và vững chắc nhất bao giờ cũng xuất phát từ mỗi gia đình, dòng họ. Sự chủ động và khơi dậy truyền thống hiếu học của mỗi gia đình, dòng họ sẽ là động lực để phong trào khuyến học, khuyến tài của Thị xã Phú Thọ không ngừng phát triển. Kết quả của phong trào đã khẳng định được vai trò, vị thế của mình, song, để phong trào xây dựng gia đình học tập, dòng họ học tập ở Thị xã Phú Thọ ngày một phát triển và mang tính bền vững. Với những kết quả đạt được, dòng họ Phạm - Nhữ được Hội Khuyến học Thị xã khen thưởng và là dòng họ học tập tại Thị xã Phú Thọ.
Hạnh Thúy