Những gì chúng ta biết ngày hôm nay sẽ lỗi thời vào ngày hôm sau. Nếu chúng ta ngừng học thì chúng ta sẽ ngừng phát triển (Dorothy Billington). Câu nói ấy là một chân lí đối với tất cả mọi người, cho ta thấy được tầm quan trọng của việc học tập.Muốn để không trở nên lỗi thời, muốn chiếm lĩnh được kho tri thức vô tận của nhân loại, muốn phát triển toàn diện bản thân, chúng ta cần phải biết cách tự học.
Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Trong cách học phải lấy tự học làm cốt”. Cuộc đời và sự nghiệp của Người cũng chính là tấm gương sáng mẫu mực về tinh thần tự học, lấy tự học làm phương thức chủ yếu để nâng cao trình độ mọi mặt của bản thân. Phương pháp tự học của Bác là: tận dụng triệt để thời gian và những điều kiện, phương tiện có sẵn trong xã hội, như thư viện, câu lạc bộ, sách báo, viện bảo tàng, các buổi nói chuyện, hội thảo,... để tích lũy tri thức. Ngoài ra, mỗi người cần tranh thủ sự giúp đỡ, hướng dẫn chỉ bảo của bạn bè, đồng nghiệp và thực hiện phương châm học ở mọi lúc, mọi nơi, học trong khi giao thiệp, trong công việc hằng ngày, trong việc lớn cũng như việc nhỏ, trong kinh nghiệm thành công cũng như thất bại và học trong công tác vận động quần chúng. Những thành công trong sự nghiệp cách mạng cũng như sự nghiệp sáng tác văn chương của Người có vai trò không nhỏ của tinh thần tự học.
Tự học, tự bồi dưỡng có ý nghĩa quan trọng đối với tất cả các lĩnh vực ngành nghề trong đời sống xã hội. Đối với nghề dạy học, điều đó càng đặc biệt cần thiết. Bởi vì người thầy luôn mang một sứ mệnh cao cả là người dẫn đường, giúp cho các thế hệ học sinh mở ra cánh cửa để đến với chân trời trí thức. Chúng ta sẽ không thể hoàn thành được sứ mệnh ấy nếu bản thân chỉ có hành trang nghèo nàn lạc hậu. Vì vậy mỗi người thầy trước hết phải là một tấm gương tự học, tự sáng tạo.
Quá trình tự học của giáo viên cần diễn ra thường xuyên và với nhiều hình thức khác nhau: học hỏi từ đồng nghiệp, từ sách vở, từ nguồn internet…Bản thân tôi vẫn luôn giữ thói quen đọc sách. Sách đem đến nguồn tri thức vô tận và cả những giây phút thư giãn rất tuyệt vời. Tôi không chỉ đọc những cuốn sách liên quan đến nghiệp vụ mà đa dạng các thể loại: văn hóa, lịch sử, khoa học, tôn giáo…Những kiến thức muôn màu ấy được vận dụng vào trong dạy học với nhiều hình thức khác nhau khiến cho mỗi bài giảng trở nên phong phú và hấp dẫn hơn.Tôi thường kể cho học sinh những mẩu chuyện thú vị liên quan đến nội dung bài học, điều đó giúp cho các em đỡ căng thẳng và và có thêm niềm yêu thích với môn văn. Bên cạnh việc học từ sách thì internet cũng là một công cụ rất hữu hiệu. Sự tiện lợi của nó khiến cho chúng ta tiếp cận được nhanh hơn với tri thức, với những sự kiện nóng hổi của đời sống xã hội mà sự mới mẻ luôn diễn ra hàng ngày hàng giờ.Tự học còn là quan sát, tìm hiểu trong thực tế cuộc sống. Đây là một phương pháp mà nhà văn, nhà triết học Ru-xô rất đề cao. Ông coi trọng việc đi bộ ngao du, vừa đi vừa tìm tòi, học hỏi, nghiên cứu. Đây là cách học trực quan sinh động, thực tế và rất có ý nghĩa. Những kiến thức, những bài học mà con người thu được trong thực tế cuộc sống vô cùng dễ nhớ, dễ hiểu và gần gũi, có ích. Bản thân tôi luôn có ý thức tự học hỏi từ trong chính những bài giảng của đồng nghiệp, trong những ý kiến phát biểu, những bài làm của học trò, những trải nghiệm qua mỗi chuyến đi…Sự tích lũy sẽ làm giàu thêm vốn sống, rèn luyện kĩ năng sư phạm, kĩ năng giao tiếp với học sinh…và tôi tin rằng đó cũng là những yếu tố để tạo nên một người thầy tốt.
Tự học là cần thiết nhưng đối với một giáo viên điều đó là chưa đủ. Quan trọng hơn, người thầy còn cần phải truyền cho học sinh tinh thần tự học, hướng dẫn các em cách tự học sao cho hiệu quả. Tôi thường cung cấp tài liệu, hướng dẫn các em cách tìm sách, cách tra cứu thông tin trên internet để tự tích lũy, tự chiếm lĩnh tri thức. Việc giao những bài tập nghiên cứu nhỏ, những câu hỏi gợi mở mang tính sáng tạo cũng là cách kích thích tinh thần tự học của học sinh. Bởi vì khi đó, lối học dập khuân máy móc, thụ động sẽ không thể có hiệu quả. Qua quá trình dạy học, tôi nhận thấy phần lớn những học sinh thành công trên con đường học tập đều là những em có khả năng tự học rất tốt. Có thể kể tới một số học sinh như Trương Văn Toàn, Hoàng Văn Thùy lớp 12A9 khóa 2008-2011 trường THPT Việt Trì, đều là những học sinh có hoàn cảnh khó khăn thuộc xã Vĩnh Phú, Phù Ninh. Các em không có điều kiện học thêm bên ngoài mà chủ yếu học ở trường và tự học ở nhà qua sách vở và các tài liệu được thầy cô cung cấp.Với sự nỗ lực và ý chí quyết tâm trong học tập, hai em đều đạt điểm số rất cao trong kì thi đại học. Em Thùy trở thành thủ khoa của Học viện hành chính Quốc gia với số điểm 24.5, em Toàn đỗ Học viện An ninh với 24 điểm.Gần hơn, có thể nhắc tới Phạm Anh Tuấn Lớp 12A8, Nguyễn Như Ngọc lớp 12A3 khóa 2016-2018 của trường THPT Việt Trì đều là những học sinh có niềm say mê đặc biệt với sách, ham thích tự tìm tòi nghiên cứu. Hai em đã đem lại niềm vinh dự cho nhà trường với giải Ba môn văn Quốc gia của em Ngọc và giải Nhất môn Lịch sử cấp tỉnh của em Tuấn. Các em đã trở thành niềm tự hào của thầy cô, của nhà trường và là bằng chứng cho thấy sức mạnh của tinh thần tự học.
Một nhà tư tưởng đã nói: Nếu người thợ kim hoàn làm hỏng một đồ vàng bạc thì anh ta có thể đem nấu lại. Nếu một viên ngọc quý bị hư thì có thể phá bỏ. Nhưng một hạt kim cương lớn nhất cũng không thể quý hơn một con người. Làm hư một con người là một tội lớn, một lỗi lầm lớn không thể nào chuộc được. Vì vậy, lựa chọn nghề dạy học, mỗi người thầy đã tự nguyện gánh trên vai một trách nhiệm cao cả, góp phần tạo nên sự trưởng thành về trí tuệ về tâm hồn cho những thế hệ học sinh. Muốn vậy chúng ta phải không ngừng học hỏi cũng như phải truyền cho các em niềm say mê hứng thú với việc học để học tập trở thành một hành trình thú vị trên con đường đến với chân trời tri thức. Người nào ngừng học tập đều trở nên già cả, dù ở tuổi 20 hay 80. Bất cứ ai liên tục học tập đều trẻ trung. Điều vĩ đại nhất trong cuộc sống là giữ cho trí não của bạn tươi trẻ (Henry Ford). Hy vọng mỗi người thầy đi qua thời gian, đi qua những sương gió của cuộc đời vẫn sẽ mãi giữ được sự trẻ trung như thế.
Vũ Thị Trang Nhung - Giáo viên Trường THPT Việt Trì