Tự học và học suốt đời là một luận điểm quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và chính Người là tấm gương sáng ngời để mọi người noi theo. Người chỉ rõ: “Phải nâng cao và hướng dẫn việc tự học, phải học ở trường, học ở sách vở, học lẫn nhau và học hỏi ở nhân dân”, “Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời”.
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, sở dĩ phải học suốt đời, bởi “thế giới tiến bộ không ngừng, ai không học là lùi”; từ đó Bác khuyến khích, động viên và kêu gọi ai cũng phải học “chúng ta phải học và hoạt động cách mạng suốt đời. Còn sống thì còn phải học”). Người nói: “anh em sẽ còn phải học nữa, học mãi khi ra làm việc” và “ai cũng phải học”; đây là luận điểm hết sức quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh về học tập suốt đời. Vì vậy, sau khi đất nước vừa giành được độc lập, Người đã kêu gọi chống nạn mù chữ, chống nạn thất học; từ trẻ đến già, dù là đàn ông hay đàn bà, dù làm công việc gì thì ai cũng phải đi học; người biết chữ dạy cho người chưa biết chữ nhằm mục đích “đồng bào ai cũng có học”.
Học suốt đời là học cái gì? Theo Bác, là học những điều cơ bản, thiết thực, phù hợp với trình độ, hoàn cảnh, nhu cầu, công việc của từng người và cộng đồng; học đi đôi với hành, với xây dựng nếp sống văn hoá… Người rất chú trọng nội dung học của từng đối tượng, đối với người mù chữ thì học để biết chữ, biết đọc, biết viết; người đã thoát nạn mù chữ thì phải tiếp tục học để nâng cao trình độ văn hóa. Bác cũng chỉ rõ việc học của từng đối tượng một cách thiết thực. Đối với học sinh tiểu học thì học yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, yêu lao động, yêu khoa học, coi trọng của công; học sinh trung học thì học những tri thức phổ thông “chắc chắn, thiết thực, thích hợp với nhu cầu và tiền đồ xây dựng nước nhà”, bỏ những phần không cần thiết; với sinh viên thì “kết hợp lý luận với thực hành, ra sức học tập lý luận và khoa học tiên tiến của các nước bạn kết hợp với thực tiễn nước nhà...”. Từ đó, giúp học sinh biết phân biệt phải trái, đúng sai để ủng hộ cái đúng, chống lại những gì trái với quyền lợi của Tổ quốc và lợi ích của nhân dân, trái với khoa học, trái với đạo đức… Đối với người lớn, cần học những gì phù hợp với trình độ, việc làm và nhu cầu của từng người; chẳng hạn như: Cán bộ công đoàn phải học khoa học, còn người quản lý xí nghiệp thì học quản lý xí nghiệp; cán bộ văn hóa thì học nghệ thuật, nghiệp vụ, văn hóa. Theo Bác, “học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời”, do đó cần quan tâm đến phương pháp học tập, trong đó đặc biệt phải coi trọng phương pháp tự học, “lấy tự học làm cốt”. Và chính Bác đã tự mình nêu một tấm gương mẫu mực về tự học và học suốt đời; Người tranh thủ học mọi lúc, mọi nơi, “học trong đời sống của mình,... học ở giai cấp công nhân”, kể cả khi đã trở thành người lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước, để làm chủ được tri thức, làm phong phú sự hiểu biết của mình và có đủ trí tuệ lãnh đạo đất nước ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương sáng mẫu mực về tinh thần tự học, lấy tự học làm cốt, làm phương thức chủ yếu để nâng cao trình độ mọi mặt của bản thân. Song tự học ở Chủ tịch Hồ Chí Minh không phải là một sự ngẫu hứng, tùy ý mà việc tự học của Người đã trở thành một khoa học, một nghệ thuật, một triết lý nhân văn sâu sắc với một kế hoạch cụ thể, chặt chẽ, khoa học; với một ý chí và quyết tâm bền bỉ, dẻo dai, tinh thần sáng tạo, tranh thủ mọi lúc, mọi nơi để học.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về học suốt đời là di sản vô giá, tạo động cơ thôi thúc mọi người ham học và học suốt đời. Trong nền kinh tế tri thức và hội nhập toàn cầu hiện nay, tư tưởng học tập suốt đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh càng trở nên đúng đắn và gắn liền với giá trị thời đại. Trong bối cảnh cuộc cách mạng khoa học - công nghệ đang phát triển nhanh chóng, đòi hỏi mỗi người cần phải liên tục bồi dưỡng kiến thức, nâng cao năng lực để thích ứng với những biến đổi của xã hội, để nâng cao chất lượng cuộc sống, để hội nhập, nếu không sẽ bị tụt hậu. Mặt khác, con người luôn ý thức về tương lai, chú trọng năng lực suy nghĩ, năng lực lý giải cho tương lai của mình. Để có được những năng lực ấy, mỗi người phải học tập không ngừng, học tập liên tục, học tập suốt đời thông qua nhiều hình thức, nhưng tự học là điều rất quan trọng, và vấn đề tự học trở thành một yêu cầu cấp bách, bắt buộc đối với mỗi người. Thậm chí tự học quyết định sự thành bại của từng người trước những đòi hỏi ngày càng cao của nền sản xuất, của xã hội. Việc học tập suốt đời sẽ góp phần tạo ra sự bình đẳng cho mọi người, làm cho mọi người đều có cơ hội học tập phù hợp với điều kiện và nhu cầu của mình. Thêm vào đó, tri thức nhân loại có khối lượng khổng lồ, luôn luôn phát triển và không ngừng đổi mới. Do đó, những kiến thức ban đầu, kỹ năng và tay nghề mà người học tiếp thu được trong nhà trường sẽ trở nên lỗi thời nếu không thường xuyên, liên tục được đào tạo, tự đào tạo và đào tạo lại thì không thể đáp ứng, thích ứng với nhu cầu xã hội mới.
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra chủ trương giáo dục suốt đời. Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII nêu rõ, cần phát huy mạnh mẽ tinh thần tự học, bảo đảm thời gian tự học, tự nghiên cứu cho mọi người, và đặt ra một yêu cầu: “Phát triển mạnh phong trào tự học, tự đào tạo thường xuyên và rộng khắp trong toàn dân nhất là trong thanh niên”. Bộ Chính trị cũng ban hành Chỉ thị số 11-CT/TW ngày 13-4-2007 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, trong đó xác định: “Xây dựng xã hội học tập là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân, là mục tiêu cơ bản trong chiến lược chấn hưng và phát triển giáo dục của nước ta”. Gần đây là Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó có nhiệm vụ là “Hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập”. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng cũng nhiều lần nêu ra chủ trương chuyển dần mô hình giáo dục hiện nay mô hình giáo dục mở - mô hình xã hội học tập và tư tưởng Hồ Chí Minh về học tập suốt đời, nhằm nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, đào tạo nhân tài phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, nhất là trong bối cảnh nước ta hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế thế giới...
Phát huy vai trò nòng cốt liên kết các lực lượng xã hội đẩy mạnh phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng XHHT theo tinh thần Chỉ thị số 11-CT/TW của Bộ Chính trị, Hội Khuyến học trực tiếp chỉ đạo triển khai thực hiện Đề án “Đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng đến năm 2020” ban hành theo Quyết định 281/QĐ-TTg của Chính phủ, học tập và làm theo tấm gương tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh về tự học, HTSĐ,XDXHHT, tôi mạnh dạn đề xuất những giải pháp sau đây:
Một là, Các cấp Hội phải làm tốt công tác tuyên truyền trong nhân dân về HTSĐ để mỗi người dân hiểu được sâu sắc: Học tập suốt đời vừa là quyền lợi, vừa là trách nhiệm của công dân; Vì sao phải học suốt đời, Ai phải học suốt đời, Cách học tập suốt đời… Công dân có quyền lựa chọn hình thức học tập phù hợp với năng lực, sở thích và điều kiện, hoàn cảnh của mình để nâng cao tri thức, hiểu biết, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế; học để có nghề nghiệp, có việc làm hiệu quả, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của công việc; học để cống hiến được nhiều hơn, để làm cho mình và mọi người hạnh phúc; học để góp phần phát triển đất nước và nhân loại. Có hiểu như vậy thì người dân mới tự giác học tập. Có tự giác học tập thì sẽ có ý thức tự học. Có ý thức tự học thì mới có học tập mới có kết quả và đem lại hiệu quả cao cho chính đời sống của họ, gia đình họ và xã hội. Nội dung tuyên truyền phải phù hợp, linh hoạt, dễ hiểu, cụ thể như tư tưởng, tấm gương về tự học, HTSĐ của Bác Hồ; gương những người gần kề vươn lên thoát nghèo, làm giàu , thành đạt từ việc tự học, HTTX, HTSĐ…. Cách thức tuyên truyền phải cụ thể, linh hoạt, dễ hiểu, dễ đi vào lòng dân, thu hút được sự chú ý của người dân….
Hai là, Thực hiện tốt công tác phản biện xã hội về nội dung giáo dục - Đào tạo cũng như công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương ban hành các văn bản chỉ đạo đẩy mạnh công tác khuyến học, khuyến tài, XD XHHT ở địa phương, từ đó có cơ sở pháp lý để Hội tổ chức triển khai các hoạt động đẩy mạnh phong trào học tập trong gia đình, dòng họ, cộng đồng, xây dựng mô hình “Công dân học tập” làm nòng cốt thực hiện đạt mục tiêu Đề án “Xây dựng XHHT giai đoạn 2012-2020” của chính phủ.
Ba là, Phát huy vai trò nòng cốt liên kết các tổ chức, các lực lượng xã hội đẩy mạnh phong trào khuyến học, khuyến tài, hỗ trợ có hiệu quả phong trào giáo dục trong và ngoài nhà trường, nhằm góp phần cùng ngành Giáo dục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó có nhiệm vụ là “Hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập”.
Bốn là, Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Hội cũng như xây dựng tổ chức Hội ngày càng vững mạnh để có đội ngũ cán bộ Hội viên Hội Khuyến học ngoài lòng nhiệt tình, trách nhiệm còn là tấm gương về tự học, HTTX, HTSĐ trong nhân nhân, để người dân noi theo.
Đối với việc học tập thì hình thức học tâp phải đa dạng, linh hoạt, phương pháp phải khoa học và ngày càng phải biết áp dụng phương tiện hiện đại. Vì vậy, đề nghị Nhà nước quan tâm tới việc duy trì, nâng cao hiệu quả giáo dục từ các thiết chế giáo dục như cơ sở vật chất trường, lớp học, phương tiện dạy học (nhất là Trung tâm HTCĐ, Nhà văn hóa khu dân cư, TTGDTX-GDNN), tạo điều kiện cho mọi người, ở mọi lứa tuổi, mọi ngành nghề, mọi trình độ đều được học tập, cập nhật kiến thức, nâng cao năng lực, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế trong giai đoạn hiện nay.
Học tập và làm theo tư tấm gương tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh về tự học, HTTX, HTSĐ không chỉ là nhiệm vụ của cán bộ, đảng viên mà phải là nhiệm vụ của tất cả mọi người dân Việt Nam. Tuy nhiên, để tất cả mọi người dân thấm nhuần gương tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh về tự học, HTTX, HTSĐ, biến nó thành hành động cụ thể để đem lại hạnh phúc cho mình, cho mọi người góp phần xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, xây dựng Tổ quốc Việt nam ngày càng giàu đẹp theo mong muốn của Bác, đòi hỏi tất cả chúng ta phải luôn có ý thức học tập và làm theo tấm gương tư tưởng, đạo đức, tác phong của bác trong mọi lĩnh vực của đời sống nói chung và lĩnh vực học tập nói riêng./.
Nguyễn Thị Hoa - Chủ tịch Hội Khuyến học Phù Ninh